Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre, ilaçların % 50′sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, temin edilmekte veya satılmaktadır. Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanamamaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı halk sağlığını etkileyen ciddi bir sorundur. Yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımı çeşitli boyutlarda sorunlara neden olmaktadır. Bu etkiler arasında;

• Hastalık ve ölüm oranlarında artış olması,
• İlaçların yan etki riskinin artması,
• Kaynakların yanlış tüketilmesiyle sonuçta temel ilaçlara bile ulaşılabilirliğin azalması,
• Acil ve temel ilaçlara karşı gelişebilecek dirence dayalı olarak, tedavinin ekonomik ve sosyal maliyetinin artması sayılabilir.

           Bu nedenlerden dolayı dünyada çeşitli çözüm yolları üretilmeye, geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda her yıl 18-24 Kasım tarihleri Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Haftası olarak kutlanmakta ve bu haftada “Akılcı İlaç Kullanımı (AİK)” konusunda farkındalığın artırılması için çeşitli faaliyetler yürütülmektedir.

         İlaç nedir?

         İlaçlar; hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek için kullanılan kimyasal, bitkisel ve biyolojik kaynaklı ürünlerdir. Bu ürünler belirli kurallara göre, belirli dozlarda hastanın kullanımına sunulur. İlaç, kullananın yararına olacak şekilde kullanılır.

         Akılcı İlaç Kullanımı Nedir?

         Akılcı İlaç Kullanımı (AİK), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından; kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilaca, uygun süre ve dozda, en düşük maliyette ve kolayca ulaşabilmeleri olarak tanımlanmıştır.

        Akılcı OLMAYAN ilaç kullanımı;

• Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına,
• İlaç etkileşimlerine,
• Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine,
• Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına,
• Yan etki görülme sıklığının artmasına,
• Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

        Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Hekim, Eczacı Ve Hastanın Rolü Nelerdir?

        İlk olarak hastanın probleminin tanımlanması, yani hekim tarafından doğru teşhisin konulması gerekmektedir. Buna paralel olarak;

• İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması,
• Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi,
• Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve
• Uygun reçetenin yazılması basamakları izlenmelidir.

         Hastalar kullanmakta oldukları ve en son kullanılan ilaçlarını, varsa alerjik durumlarını mutlaka hekimlerine bildirmeleri gerekmektedir. İlaçların;

• Nasıl
• Hangi dozda
• Hangi sıklıkta (günde 2 defa, 12 saat arayla)
• Ne kadar süre (kaç gün) kullanılacağı
• Hangi koşullarda saklanacağı
• İlacın olası yan etkileri
• İlacın besin ve ilaç etkileşimleri hastaya hekim ve eczacı tarafından tam olarak anlatılmalı ve devamında hasta/hasta yakını tarafından eksiksiz olarak uygulanmalıdır.

        İlaç Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Önemli Hususlar

        Saklama Koşulları; İlaçlar hasta tarafından kullanma talimatında belirtilen şekilde saklanmalıdır. Uygun olmayan saklama koşullarında ilaçların kimyasal yapılarında bozulma olabileceği yani etkisini kaybedebileceği hatta istenmeyen etkilerin ortaya çıkabileceği, zehirlenmelerin oluşabileceği unutulmamalıdır. Buzdolabında saklanması gereken ilaçlar kesinlikle buzlukta saklanmamalı ve dondurulmamalıdır.

        Uygulama yolu; İlaç hasta tarafından hekimin veya eczacının önerisi dışında;  çiğnenerek, kırılarak, bölünerek veya suda çözülerek kullanılmamalıdır. Çünkü her ilaç buna uygun olarak üretilmemiştir.

        Kullanım süresi ve dozu; İlaçlar hekim tarafından önerilen süre boyunca kullanılmalıdır. İlaç kullanımı yarıda kesilmemeli, hekime danışmadan doz değişikliğine gidilmemelidir. Ayrıca doz atlamamaya ve ilacı hekimin önerdiği şekilde almaya özen gösterilmelidir.

        Son kullanma tarihi; İlaçların son kullanma tarihleri mutlaka kontrol edilmelidir.

        Gıda takviyeleri; İlaç dışı gıda takviyesi, bitkisel ürün gibi tedaviye yönelik diğer ürünlerin bilinçsiz kullanımından kaçınılmalıdır. İhtiyaç düşünüldüğünde ilaç dışı gıda takviyeleri için mutlaka hekim ve eczacıya danışılmalı, market, internet gibi temin yolları yerine mutlaka eczanelerden satın alınmalıdır.

        Antibiyotik Kullanımında Özen!

        Hastalar antibiyotik tedavilerine tam uyum göstermelidir. Hastaların, doktorun reçete ettiği şekilde kullanım süresine ve dozuna uyum göstermemesi, vücuttaki hastalık yapıcı bakterilerin tedaviye karşı direnç kazanmasına neden olur. Antibiyotik direnci tüm dünyada önemli bir sağlık sorunu haline gelmiştir.

        Antibiyotik dirençli bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlar, hastalığın ve ölüm oranlarının artması ve hastanede geçirilen sürenin uzaması ile sonuçlanmakta ayrıca tedavi maliyetlerinde de artışa neden olmaktadır. Bu yalnızca antibiyotiği uygun olmayan biçimde kullanan kişi açısından değil, sonradan dirençli bakteriye yakalanma riski olan toplum için tehlike oluşturmaktadır.

*

Afşin İlçe Sağlık Müdürlüğü