Türkiye’nin en batısı ve en modern şehirlerinden birisidir İzmir. Ve bu şehirde yağmurlu bir günde, evine ya da işine gitmek için sokakta yürürken, su birikintisine bastığınız için elektrik akımına kapılarak ölüyorsunuz!

12 Temmuz 2024 tarihli bu haberi okuyup geçmişsinizdir. O anda üzülüp şaşırdınız ve sonra günlük rutinlerinize döndünüz. Çok kısa bir süre geçmesine rağmen hafızanızda kalmadı bu olayın ayrıntıları. Zaten her gün yüzlerce bilgi bombardımanına maruz kalıyorsunuz. Hangi birisini aklınızda tutacaksınız. Sonra, tutsanız ne olacak ki! Bakıp geçiyoruz işte…

Her gelen baktı geçti…

Bir Anadolu türküsünde geçiyor bu cümle. Her doğan canlının dünyayı temaşa edip sonra ebediyete göçtüğünü ifade eder. Ve herkes kendi gözüyle görür dünyayı. Baktığı şey nesnelerdir ancak gördüğü şey aslında kendisidir kişinin. Baktığı şeyde kendisini gören insanın tabi ki anlatısı da kendince olacaktır. O yüzden doğrular-yanlışlar, güzeller-çirkinler, iyiler-kötüler zaman, mekân ve duruma göre değişiklik arz edecektir. Marx belki de bu yüzden “yaşam bilinç tarafından değil de bilinç yaşam tarafından belirlenir” demiştir…

Platon ünlü bir antik Yunan bilgesi ve düşünürüdür. Kendisi kadar ünlü bir mağara alegorisi vardır. 2500 yıllık bu hikâyeye göre; bir mağaranın içinde hapis hayatı yaşayan, dışarıdan gelen ışığa arkalarına dönük olarak ömürlerini geçiren insanlar vardır. Bu insanların tek gördükleri önlerine vuran hayvan, insan ve nesne gölgeleridir. Bu nesnelerin gerçek formunu hiç görmemiş bu insanlar için tek gerçeklik bu gölgelerdir. Hapis olan kişilerden biri bir gün serbest kalır. Mağaranın dışına çıkar ve gerçek dünya ile karşılaşır. Tamamen ışık ile tanışan bu kişinin gözleri neredeyse körlük yaşar. Zamanla şimdiye kadar gerçek sandığı gölgelerin aslında gerçek olmadığını ve gerçeklerin birer karanlık yansıması, gölgeleri olduğunu anlar. Hayatın gerçeğini anlayan bu kişi mağaraya dönüp diğer insanlara gölgelerin sahte olduğunu ve asıl gerçeğin dışarıda olduğunu anlatmaya çalışır. Ancak dışarıyı hiç görmeyen bu insanlar anlatılanı idrak edemezler ve kızgınlıkla karşı çıkarlar.

Bu metafor günümüz dünyası ve düzeni içinde hala geçerlidir. Çünkü insanlar anlayabildikleri kadarını kabul eder, algılarının ötesinde anlatılanları kabul etmezler. Bu yüzden gerçekleri anlatanlar bir şekilde toplum içinde baskı altına alınır, ötekileştirilir. Işığı-gerçeği görmek doğruyu duymak rahatsız edicidir. Bu yüzden zihin mağaranın karanlığını yani öğrenme ve ilerlemeyi engelleyen sistemi seçer. Çünkü bilmek rahatsız ediciyken, cahillik mutluluk vericidir. Gerçek ile yüzleşmek ve özgür olmak cesaret ister. Ama herkes bu cesareti göstermeyi göze alamaz.

Çünkü, toplumu idare eden sınıflar, varlıklarının devamı için toplumun üyelerini gerçek çıkarlarını kavramalarını zorlaştıracak şekilde güdüler ve bunun dışına çıkanları cezalandırırlar. Böylece içine doğduğumuz şartların, -gönüllü gönülsüz- kural ve kast sisteminin bir parçası oluruz. Ve bu durumun devamı için sadece yapmamız gereken şey mağaramızdan çıkmama, dışarıya bakmamaktır.

NE DEMEK İSTİYORUM?

İzmir’ de hayatını kaybeden Özge (23) ve İnanç (44) özelinden baktım dünyaya. Yaşadığım ülkeyi tanımak, anlamak istedim. Hani Albert Camus demişti ya; “bir ülkeyi tanımak istiyorsanız, o ülkede insanların nasıl öldüğüne bakın.” Tesadüfen yaşadığımızı düşündüm. Hayatımızın çok ucuz olduğunu gördüm. Her türlü doğa olayında ne kadar savunmasız, içinde yaşadığımız yerleşkelerimizin ne kadar güvensiz ve dirençsiz, teknolojinin hayatımızı kolaylaştırmasının ötesinde ne kadar tehditkâr olduğunu hissettim. Bütün bunların içerisinde yaşayan diğer insanların bu olanlara ne kadar tepkisiz, duyarsız ve bananeci olduğunu öğrendim.

Çoktan unuttuğunuz birçok afetin maddi ve manevi etkilerini sırtınızda taşıyın demiyorum. Mağaranın dışına bakın ve neden sürekli kan kaybettiğinizi sorgulayın diyorum. Gerçekle yüzleşmekten korkmayın. Hayatımız bana değmeyen yılan bin yaşasın diyerek gerçeklere gözümüzü kapatıp geçmek için deneyimlediğimiz bir yer olmamalıdır. Bunun böyle olması gerektiğine inanmayalım. İnanmayalım çünkü etrafımızdaki her şeyle inançlarımız temelinde ve aracılığıyla iletişim kurarız. Ve kurduğumuz bu iletişim arızalı ve sorunlu gözükmektedir.

Hayatınızı bilmem ama afetlerle iletişiminiz sorgulamanın, akletmenin ve hürriyetin zevkine doyasıya vardığınız bir anlayışla gerçekleşsin diyorum. Yeni gözlerle bakalım dünyaya diyorum. Bu gözlerin erdemli, hoşgörülü ve bilgi temelli görmesini istiyor, afetsiz günler diliyorum…

*

HÜSEYİN KANZA